ცუდი გოგოს ოინები

ვარგას ლიოსასთან ჩემი პირველი შეხვედრა კრახით დასრულდა – ეს იყო "დეიდა ხულია", რომელიც ვერ დავამთავრე და სანიშნეჩადებული დევს ჩემს წიგნის თაროზე ოდესმე მიბრუნების პერსპექტივით. "ცუდი გოგოს ოინებს" რაც შეეხება – არ ვიცი, სათაურმა მიმიზიდა თუ ყიდვამდე წიგნის გადათვალიერებამ, მაგრამ დიდი მოლოდინით შევიძინე. მოკლედ რომ ვთქვა, ეს არის "ცუდი გოგოსა" და "კარგი ბიჭის" – ავანტიურისტი ქალისა და მასზე ავადმყოფურად შეყვარებული კაცის ისტორია, რომელიც ამ ადამიანების მთელ შეგნებულ ცხოვრებას მოიცავს და გასული საუკუნის 50-იანი წლებიდან სამ კონტინენტზე და სამზე ბევრად მეტ ქვეყანაში ვითარდება.
თხრობა მსუბუქია; ავტორს სხვადასხვა ქვეყანაში მკითხველის გიდობაც კარგად გამოსდის – პოლიტიკური თუ კულტურული პროცესები სინქრონულად გასდევს მოქმედი გმირების პირადი ცხოვრების ხაზს. თუ ფლობერის "მადამ ბოვარი" გაქვთ წაკითხული, აუცილებლად გაგახსენდებათ ის. "ცუდი გოგო", რომელიც არაერთ სახელს ატარებს ცხოვრების მანძილზე, ფლობერის პატარა ფრანგი ქალბატონით შთაგონებული გმირია. ცნობილია, რომ ვარგას ლიოსა, მას შემდეგ, რაც 1959 წელს ფლობერის აღნიშნული წიგნი წაიკითხა, მოხიბლულია ამ გმირით, რაც აისახა კიდეც მის მწერლობაში.

მიუხედავად იმისა, რომ კითხვის მანძილზე სიუჟეტს ვერ მოწყდება მკითხველი, წიგნის დასრულების შემდეგ გამიჩნდა კითხვა: რა მომცა ამ წიგნმა? თუნდაც "მადამ ბოვარი" რომ ავიღოთ (რომელმაც ჩემზეც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა თავის დროზე), მის გვერდით ლიოსას "ცუდი გოგო" სიახლეს  უკვე ვერ მთავაზობს. უბრალოდ, კიდევ ერთხელ მაფიქრებს ამ ტიპის ადამიანებზე, აღზრდის, ბავშვობაში არსებული გარემოპირობების შედეგებზე, ღია და დაფარულ სურვილებზე, რომლებიც სხვადასხვა დოზით ალბათ ყველა ადამიანშია. ერთი მოსაზრებაც გამახსენდა, რომელიც ყოველთვის მაღიზიანებდა თავისი არსით – ის, რომ წყვილში ერთს უყვარს გამეტებით და მეორე ნებას რთავს ან იყენებს. "ცუდი გოგოსა" და "კარგი ბიჭის", "ცუდი გოგოსა" და მისი იაპონელი საყვარლის წყვილები ამაგრებს ამ მოსაზრებას. "ცუდი გოგოს" ცხოვრება აგრეთვე ადასტურებს იმას, რომ ნებისმიერი ავანტიურისტი და მღელვარე ცხოვრების მქონე ადამიანი სიცოცხლის მეორე ნახევარში სტაბილურობასა და საყრდენს ეძებს. რამაც უკმარისობის განცდა დამიტოვა, სტრიქონებს შორის ჩაუმალელი სათქმელი იყო – აქ თითქმის ყველაფერი ზედაპირზე დევს, თუ არ ჩავთვლით რომანის ბოლოს მოთხრობილ ამბავს ზვირთმჭრელებზე, რომელიც გამორჩეულია. სიუჟეტში ბევრი დამთხვევაა – ისეთი პატარა სასწაულები, როგორებიც ლათინურ სერიალებში ხდება ხოლმე. აქვე უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ წიგნში მრავლად შეხვდებით სექსუალურ სცენებს, რომლებიც, ცოტა არ იყოს, მოუქნელად არის გადმოთარგმნილი (მაგ., "ლოგინი ჰქონდათ" და ა.შ.). 

ელემენტარული ნაწილაკები

მიშელ უელბეკის ქართული თარგმანებიდან ამ დრომდე „ელემენტარული ნაწილაკებიღა“ მქონდა წაუკითხავი, უფრო სწორად გადადებული, რადგან ორი წლის წინ დავიწყე და მერე, როგორღაც, შევეშვი. მგონია, რომ ყველა წიგნს აქვს თავისი წაკითხვის დრო და ამას, მე პირადად, ქვეცნობიერად ვგრძნობ ხოლმე; ალბათ, თქვენც...

წავიკითხე და დავითრგუნე, როგორც „ბრძოლის ველის განვრცობის“ კითხვისას და გავბრაზდი, როგორც არასდროს უელბეკის წიგნების გამო. მგონია, რომ ამ წიგნში განსაკუთრებით გაშიშვლებულია მიზეზ-შედეგობრიობის ამბები: დიახ, ჩვენ ყველანი ბავშვობიდან მოვდივართ. მთავარი გმირები ნახევარძმები, ბრუნო და მიშელი, სწორედ ბავშვობიდან გამოყოლილ ტვირთს მიათრევენ მთელი ცხოვრება.

მაგრამ რამაც გამაბრაზა, ქალებისადმი ავტორის დამოკიდებულებაა. პირველად გავხედე  უელბეკის რომანების ყველა გმირ ქალს ერთი რაკურსიდან და გული მომეწურა: ყველაზე ნათელ დროს, როცა ქალებს კაცებისთვის ბედნიერება მოაქვთ, როცა კაცები მშვიდდებიან და სრულიად კმაყოფილები ნამდვილი სიყვარულისთვის მზაობას გამოთქვამენ, როცა ყველაფერი უნდა დალაგდეს, მაშინ ხდება "კატასტროფა" და გადარჩენილი კაცები უხმოდ ეხლებიან სიცოცხლის კედლებს, მიილტვიან რომელიმე ბნელი, მათთვის კი განათებული კუთხისკენ (რომელსაც Sky Road შეგვიძლია ვუწოდოთ წიგნში მითითებული ქუჩის სახელწოდების მსგავსად), რომ იქ ჩამუხლულებმა ერთადერთ თანამგზავრად ზეცა აქციონ, რადგან ამქვეყნად ყველაზე მთავარი ზეცაა, ხოლო მასში განზავება – ზღვაში შებიჯების მსგავსი რამ.

თუმცა, უელბეკის თქმით, ყველაფერი კანონზომიერია: საშიშ სივრცეში, რომელიც ჩვენსავე ცნობიერებაში იშვება, სიცოცხლესა და სიკვდილს ვსწავლობთ. ამავე სივრცეში წარმოჩინდება განშორება, განკერძოება და ტკივილი. უელბეკის გმირები ყოველგვარი რელიგიისგან თავისუფლები სწავლობენ სიცოცხლესა და სიკვდილს და დგანან გზაზე, რომელსაც ზეცისკენ მიმავალი ჰქვია; ხოლო, რაც შეეხება ცხოვრებისგან გულგატეხილ, აუსრულებელოცნებებიან ქალებს, მათგან მხოლოდ მოგონებები რჩება, როგორც ფერფლი – ვარდებიან ბაღებში მიმოფანტული. და რაც მაღიზიანებს, ისაა, თითქოს მათ არ ცნობს ავტორი, თითქოს მათი გზა ზეცისკენ ბუნდოვანია, ქალების მისია მხოლოდ კაცების ამ გზაზე დაყენებაა. საბოლოო ჯამში კი, ვერდიქტი ორივე მხარისთვის გამოტანილია: ისინი უნდა გაქრნენ – კაცობრიობა არსებული სახით უნდა გადაშენდეს და გზა ახალ რასას დაუთმოს.

რატომ მიყვარს უელბეკი? ზუსტად ვიცი: არაფერს გილამაზებს, ცხოვრებას ისე აგიღწერს, როგორიც არის და გეგმაზომიერად, დაუნანებელ-დაუნდობლად გაჭერს ყველაზე მთავარ საფიქრალზე – სიცოცხლის აზრსა და სიკვდილის გარდაუვლობაზე. იმდენად დაუნანებლად, რომ მეც, როგორც რეალისტ ადამიანს, რომელიც თეთრს ყოველთვის თეთრს უწოდებს და შავს – შავს, ხანდახან მემძიმება მისი ძალისხმევა, ვბრაზდები და კონკრეტულ წიგნს უკანმოუხედავად ვემშვიდობები: ალბათ არასდროს მივუბრუნდები ზემოთხსენებულ ორ რომანს – მტკივნეულია. 

ამასობაში უელბეკის ახალი თარგმანი აღმოჩნდა ჩემს მაგიდაზე – „კუნძულის შესაძლებლობა“ და არ ვიცი, ისევ უელბეკის კითხვა გადავაბა თუ მარიო ვარგას ლიოსას  „ცუდი გოგოს ოინებს“ მივხედო. ორივეს წაკითხვა უზომოდ მინდა. ასე თუ ისე, უახლოეს პერიოდში, რომელიმეს შესახებ გაჩნდება აქ ჩანაწერი:)

ამონარიდები:  >1,  >2,  >3